Stres szkolny - jak sobie z nim radzić?

Czas na czytanie: 5 min

Nie jest łatwo być uczniem we współczesnych czasach. Otaczający świat zmienia się nieustannie i przynosi mnóstwo nowych wyzwań, którym młody człowiek nie zawsze potrafi sprostać. Jednym z czynników, które przynoszą dzieciom najwięcej stresu jest szkoła. Jak można pomóc dziecku, któremu codziennie towarzyszy stres związany z uczęszczaniem do szkoły?

Stres – czym właściwie jest?

Stres jest stanem napięcia psychicznego i naturalną reakcją obronną organizmu w momencie pojawiającego się zagrożenia. Bodźce czy sytuacje, które wywołują stres to stresory. Stres szkolny wynika z interakcji między uczniem, nauczycielem i szkołą¹. Wyróżniamy dwa rodzaje stresu. Stres pozytywny, czyli eustres – mobilizuje do działania i dodaje energii do osiągania celów. Podczas gdy dystres, czyli stres negatywny, niesie ze sobą ogromny dyskomfort psychiczny, paraliżuje i blokuje ucznia, nierzadko może powodować problemy zdrowotne².

Jakie są główne przyczyny stresu szkolnego?

Najczęstsze stresory szkolne to:

nadmiar zajęć przeciążający ucznia,
brak czasu na odpoczynek,
presja uzyskiwania dobrych wyników w nauce,
współzawodnictwo,
lęk przed wystąpieniami na forum klasy i sprawdzianami,
problemy z nauką,
hałas w szkole,
niepowodzenia w relacjach społecznych na terenie szkoły,
obawa przed odrzuceniem przez rówieśników,
przemoc, hejt.

Jak objawia się stres u dziecka w wieku szkolnym?

Stres ma wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Objawia się nie tylko na płaszczyźnie emocjonalnej, przekłada się również na dolegliwości fizyczne. Najczęściej odczuwane objawy związane ze stresem to: bóle głowy, tiki nerwowe, bóle kręgosłupa i szyi, przyspieszony oddech, drżenie kończyn, przyspieszone tętno, kołatania serca, nadmierne pocenie się, suchość w ustach i gardle^{1, 3, 4}.

Długotrwały stres może prowadzić do poważnych kłopotów ze zdrowiem, trudności w nauce i problemów adaptacyjnych. W przypadku przewlekłego stresu mogą rozwinąć się takie zaburzenia jak:

nadmierny apetyt, co prowadzi do gromadzenia tkanki tłuszczowej i rozwoju otyłości (głównie brzusznej);
pogorszenie zdolności poznawczych – uczeń ma problemy z pamięcią i koncentracją, co skutkuje coraz gorszymi wynikami w nauce i dodatkowo nasila już istniejący stres;
zaburzenia snu takie jak: trudności w zasypianiu, częste budzenie się, koszmary senne;
stany obniżonego nastroju, a nawet epizody depresyjne;
istotne obniżenie odporności, skutkujące zwiększeniem podatności na infekcje;
zaburzenia cyklu miesiączkowego u dziewcząt⁵.

Widocznymi objawami stresu, które możemy dostrzec u dziecka są m.in.^{1, 3, 4}:

zmęczenie, niechęć do działania,
niska samoocena, poczucie niedowartościowania, nadmierna wrażliwość na krytykę;
zmiana w sposobie odżywiania („zajadanie stresu” lub powstrzymywanie się od jedzenia);
izolacja społeczna, wycofanie;
lęki;
nerwowe nawyki, np. obgryzanie paznokci;
rozdrażnienie;
agresja lub zachowania autoagresywne;
unikanie szkoły – częsta absencja.

Jak pomóc dziecku w radzeniu sobie ze stresem szkolnym?

Aby pomóc dziecku radzić sobie ze stresem, należy przede wszystkim okazywać mu wsparcie, starać się je zrozumieć i akceptować jego emocje. Podstawowym narzędziem rozwiązywania wszelkich problemów jest zawsze rozmowa. Warto usiąść wspólnie i przeanalizować obowiązki, jakimi dziecko jest obciążone na co dzień, a następnie ocenić, czy stawiane mu wymagania nie są za duże w stosunku do jego możliwości, chęci i etapu rozwojowego.

Bardzo ważne jest budowanie poczucia własnej wartości u dziecka, wzmacnianie jego samooceny, docenianie go za to, co robi dobrze i zauważanie jego wysiłku. Warto pamiętać, że u zestresowanych dzieci zazwyczaj znacznie lepiej sprawdza się pochwała niż krytyka.

Istotne jest także przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia: uregulowany rytm dnia, ograniczony czas spędzany przed ekranami, codzienna aktywność fizyczna, właściwa ilość odpoczynku i snu. Ważną rolę pełni też zbilansowana dieta, zapewniająca odpowiednią ilość białka (mięso, ryby, jaja, orzechy, nasiona roślin strączkowych), mikro- i makroelementów oraz witamin (warzywa, kasze, nasiona, owoce), a także zdrowych tłuszczów, które dostarczają cennych kwasów omega-3, niezbędnych dla prawidłowego rozwoju intelektualnego oraz odporności⁶.

Jeżeli dziecko przeżywa bardzo silny, długotrwały stres, z którym nie potrafi samo ani z pomocą rodziców sobie poradzić, warto wówczas skorzystać z porady psychologa i/lub psychiatry dziecięcego.

Leki pochodzenia naturalnego

W sytuacjach stresowych warto sięgnąć po preparaty zawierające wyciągi z roślin o działaniu uspokajającym i wyciszającym. Szczególnie pomocne dla dzieci w wieku szkolnym mogą być zioła takie jak: melisa lekarska, męczennica (passiflora), lawenda, rumianek oraz kwiat lipy. Zioła te działają łagodnie uspokajająco, ułatwiają zasypianie, zmniejszają napięcie i rozdrażnienie.

Skutecznym zielem o działaniu uspokajającym jest również kozłek lekarski, czyli popularna waleriana. Trzeba jednak wiedzieć, że można go stosować tylko u dzieci powyżej 12. roku życia. Podobnie ma się rzecz z szyszkami chmielu, które działają uspokajająco i nasennie, ale w przypadku dzieci trzeba tu zachować ostrożność. Można go stosować raczej u starszych dzieci, powyżej 12. roku życia, w niezbyt wysokich dawkach, najlepiej w mieszankach z innymi ziołami uspokajającymi: melisą, lipą i rumiankiem.

Powyższe zioła są dostępne w postaci gotowych produktów w formie kropli, tabletek, kapsułek lub syropów. Dobrym pomysłem jest również podawanie ich w postaci ciepłych naparów do picia w ciągu dnia lub wieczorem, przed snem.

Kolejną naturalną metodą godną polecenia dzieciom w wieku szkolnym jest homeopatia. Leki homeopatyczne są wskazane nie tylko w przypadku stresu, lecz także przy wielu innych dolegliwościach. Dzięki wysokiemu profilowi bezpieczeństwa mogą być stosowane w każdej grupie wiekowej, nawet u najmłodszych dzieci. Sprawdzają się u zestresowanych przedszkolaków, dzieci szkolnych czy nerwowych nastolatków.

Tu mamy do wyboru szereg produktów w postaci granulek doustnych. W przypadku stresu szkolnego pomocne bywa często gelsemium sempervirens. Warto po nie sięgnąć w przypadku silnego zdenerwowania przed nadchodzącym wydarzeniem, które rodzi u dziecka zdenerwowanie, niepokój, nerwowe oczekiwanie, a czasem wręcz paraliżujący lęk. Takie sytuacje są powszechne w szkolnej codzienności – sprawdziany, odpytywanie, wypowiedzi na forum klasy, wystąpienia publiczne, konkursy, prezentacje, egzaminy itp. gelsemium sempervirens nie tylko pomoże lepiej poradzić sobie ze stresem i ułatwi koncentrację, ale przyda się również w przypadku bezsenności lub bólu głowy, które to objawy mogą się rozwinąć w wyniku nadmiernego napięcia nerwowego.

Jeżeli natomiast stres objawia się pobudzeniem, gonitwą myśli, trudnościami w skupieniu uwagi oraz dolegliwościami ze strony układu pokarmowego (np. bólem brzucha czy biegunką), warto rozważyć zastosowanie argentum nitricum. Wyciszy ono pobudzony umysł, ułatwi skoncentrowanie się na konkretnym zadaniu i pozwoli spokojniej mierzyć się z codziennymi wyzwaniami szkolnego życia.

W sytuacji, gdy nie jesteśmy pewni, który preparat wybrać, dobrym rozwiązaniem jest lek homeopatyczny o złożonym składzie. Przykładem jest syrop Sedalia, opracowany z myślą o dzieciach powyżej 1. roku życia. Wspomaga on organizm w stanach niepokoju, trudnościach z zasypianiem oraz zaburzeniach snu, a także łagodzi objawy stresu występujące w ciągu dnia – takie jak pobudzenie, rozdrażnienie czy lęk.

Sedalia zawiera szereg leków homeopatycznych, które znalazły zastosowanie między innymi w leczeniu niepokoju i łagodzeniu objawów wynikających ze stresu. To Chamomilla vulgaris, Passiflora incarnata, Gelsemium sempervirens, Kalium bromatum, Hyoscyamus niger, Stramonium⁷.

Nasze produkty

Sedalia^®
Spokojne dzieciństwo!

Półtorak M., STRES SZKOLNY – SKALA PROBLEMU I JEGO SYMPTOMATOLOGIA
W POSTRZEGANIU UCZNIÓW. DONIESIENIA Z BADAŃ, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 2, 2018, s. 47–58
Niesporek-Szamburska B. (2015). O szkole, o stresie i o lęku słów kilka... W: A. Guzy, B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek (red.), “ Szkoła bez barier : o trudnościach w nauczaniu i uczeniu się” (s. 201- 213). Katowice : Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Leśniewska G., Stres a równowaga życiowa, studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania nr 40, T. 2
Supranowicz P., Wysocki M. J., STRES SZKOLNY A ZABURZENIA ZDROWIA MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ, ROCZN. PZH 2010, 61, Nr 2, 171 - 178
Musiała N., Hołyńska-Iwan I., Olszewska-Słonina D., Kortyzol – nadzór nad ustrojem w fizjologii i stresie, diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics Diagn Lab. 2018; 54(1): 29-36
Ze zdrowiem nr 6 2022r. NR 6 MAGAZYN, Stres, Narodowy Fundusz Zdrowia, ul. Rakowiecka 26/30, 02-528 Warszawa
Charakterystyka produktu leczniczego Sedalia, data zatwierdzenia 2023.03.16.

SEDALIA® Postać farmaceutyczna: syrop. Produkt złożony. Wskazanie do stosowania: Produkt leczniczy stosowany wspomagająco w stanach niepokoju, trudnościach w zasypianiu, zaburzeniach snu u dzieci w wieku powyżej 1. roku życia oraz u młodzieży. Podmiot odpowiedzialny BOIRON SA, 2 avenue de l’Ouest Lyonnais, 69510 Messimy, Francja.